Mono นั้นสำคัญไฉน !

เพื่อนๆอาจเคยได้ยินมาบ้างแล้วจากเหล่า mastering engineer ว่าเราจะต้องทำให้เสียง low end (ย่อมาจาก low end frequency) เป็นเสียง mono ให้เท่ากันให้ได้ ซึ่งวันนี้ผมจะมาอธิบายและไขข้อสงสัยให้เพื่อนๆเข้าใจได้ง่ายขึ้นเองครับ

สิ่งที่ผมจะเล่าต่อไปนี้ ผมจะขอเริ่มจากการอธิบายว่า ‘ทำไม…’ จากนั้นจะตามด้วยเหตุผลซัพพอร์ตว่า ‘ทำยังไง…’ ครับ อย่ารอช้า เริ่มกันเลยดีกว่า

1. น้ำเสียงโมโนฟังดูหนักแน่นกว่า

นั่นเพราะความยาวคลื่นที่ยาวขึ้นและมิติสัมพันธ์ที่ไม่ได้ดีซักเท่าไหร่

สมองของคนเรานั้นย่อมค่อนข้างยากในการระบุและบอกถึงตำแหน่งมิติสัมพันธ์ในส่วนต่ำสุดของสเปกตรัมครับ ถ้าให้พูดอีกอย่าง สมองของเราจะรับรู้เสียงที่มาจากทุกที่ในเวลาเดียวกันและแอมพลิจูดเช่นเดียวกับโมโนครับ

การมิกซ์เสียง low end ในโมโนจะช่วยให้การรับรู้นั้นดีขึ้น สมองจะสามารถรับความแตกต่างของแอมพลิจูดและเฟสในช่วงย่านความถี่ต่ำสุดเพื่อตัดสินใจว่ามาจากไหน และเสียงจริงที่มาจากลำโพงนั้นสอดคล้องกับวิธีที่ง่ายที่สุดสำหรับการได้ยินของมนุษย์เราครับ ดังนั้น หูและสมองของมนุษย์สามารถรับรู้เสียงได้แม่นยำและมั่นคงอยู่แล้วครับ

2. ป้องกันการสูญเสียข้อมูลเสียง encoding ได้ดีกว่า

เพื่อนๆรู้ไหมครับว่า encoder ที่หาย (loss) ไปนั้น ยังคงหาได้ตามอินเทอร์เน็ตฟรี ไม่ว่าจะเป็นบริการสตรีมเพลงหรือ audio for picture

ผมกำลังพูดถึง MP3 นั่นเองครับ หลักการเริ่มแรกก็พอๆกับการส่งสัญญาณวิทยุ FM แหละครับ:

แต่!!! แล้วเราควรเลือกทิ้งอะไรก่อนดี ถ้าสัญญาณเสียงนั้นอ่อนลง?

เหล่า sound engineer ส่วนใหญ่ให้ข้อสรุปว่าข้อมูลว่า side หรือว่า stereo ที่สำคัญกว่า สรุปคือช่องสัญญาณ ซ้าย-ขวาที่เป็นฝ่ายต้องโดนตัดทิ้งครับ เนื่องจากข้อมูลที่เป็นประโยชน์ส่วนใหญ่มักอยู่ในช่องสัญญาณกลางๆครับ (ระดับ RMS มักจะสูงกว่าของด้านข้างเสมอ) ดังนั้น จึงเหมาะกว่าที่จะทิ้งแชนเนลด้านข้างในกรณีที่แบนด์วิธสูญหาย หากเทียบกับการที่เราต้องแชนเนลที่ถูกต้องทิ้งไป เราจะสูญเสียเสียงน้อยกว่าครึ่งหนึ่งเลยทีเดียวครับ

ในปัจจุบันเราก็ทำแบบนี้นี้กับ encoder ที่สูญหายไป รวมถึงเทคนิคอื่นในการตัดหลายๆสิ่งออก และถ้า bit rate ต้องโดนลด side channel ก็จะถูกลดตามกันไปติดๆ

Sound engineer ที่ทำหน้าที่ mix ก็มักชอบที่จะนำเสนอ low-end mixing เมื่อผ่านตัวแปลงสัญญาณและ codec ต่างๆ สุดท้ายคือเช็กให้แน่ใจว่ามันจะไปจบที่ centre - mid channel ใน mono ครับ เพราะพวกนี้ล้วนมีผลอย่างมากกับเสียง

3. Vinyl ต้องมี !!

Vinyl records ได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นในช่วงสองสามปีที่ผ่านมา การมิกซ์ที่ดีนั้นถือเป็นทักษะที่ดีที่เพื่อนๆควรมีติดตัวไว้ครับ

เสียงของ vinyl record จะถูก encode ในลักษณะเดียวกับวิทยุ FM หรือ lossy codecs ผมขอย้ำอีกครั้งว่าจะต้องเป็นโหมด mid/side หรือเรียกอีกอย่างว่าแนวข้าง/แนวตั้ง หากอ้างอิงตามการเคลื่อนที่จริงของเข็ม

นี่สิครับถึงเรียกว่าเพลงได้เต็มปาก!

หากเสียง low end ส่วนใหญ่จบลงที่แชนแนลด้านข้างหรือแนวตั้ง อาจทำให้เข็มเกิดการเด้งเล็กน้อย ทำให้เกิดอาการ distortion (เสียงเพี้ยน) ตามมาได้ ดังนั้น มันจะง่ายสำหรับเข็มในการแทร็คเสียงที่มีร่องความถี่ต่ำในการเคลื่อนไหวแนวข้าง และนี่คือสาเหตุที่ mid channel ถูก encode ด้วยวิธีนี้ครับ

จะรู้ได้ยังไงว่าเสียง bass เป็น mono แล้ว ??

โดยพื้นฐาน เราสามารถยุบเสียงมิกซ์ให้เป็นโมโนที่ต่ำกว่าความถี่ที่ตั้งไว้ได้ด้วยปุ่มสลับ mono/stereo หรือ mono maker เพียงปุ่มเดียวเท่านั้น! เพื่อนๆไม่จำเป็นต้องใช้อุปกรณ์ปลั๊กอินใดๆหรูหราหรือราคาแพงเลยครับ แต่ที่เพื่อนๆต้องมีและใช้ให้เป็น นั่นก็คือวิธีแยกสัญญาณออกเป็น mid/side channel และ high-pass/low-shelf filter ครับ

หากเพื่อนๆได้ฟัง side channel ในโซโล แล้ว ให้ sweep ตัว high-pass filter ให้อยู่ประมาณย่าน 200Hz (ระหว่าง 100Hz - 200Hz) จากนั้นเราจะพบจุดที่เสียงก้องแปลกๆ และ phrase rumble หายไป ให้เราลองฟังมิกซ์ทั้งหมด ถ้าเพื่อนๆทำถูกต้องแล้ว ก็จะไม่มีอะไรสำคัญหายไปครับ องค์ประกอบต่างๆที่แพนไว้อยู่ตรงกลางจะถูกจัดวางให้ดีขึ้น และความเป็นเตอริโอก็ชัดเจนขึ้นด้วยเช่นกันครับ! เห็นไหมครับว่ามันไม่ได้ช่วยเพียงแค่โมโน แต่ยังช่วยภาพสเตอริโอด้วยครับ

หากไม่มี high-pass filter เราสามารถใช้ low-shelf แทนได้ครับ เราจะใช้เพื่อการประมวลผลเสียง mid/side และเพื่อลด gain ของ low-shelf ใน side channel อีกทั้งค้นหาความถี่มุมที่จะล้าง stereo image up โดยไม่ทำให้ตัวเครื่องของเครื่องดนตรี hard-panned หายไป

แต่จริงๆแล้วเทคนิคที่ผมได้กล่าวไปก็ไม่ได้ช่วยได้ทั้งหมดหรอกครับ แต่ว่ามันอาจจะมีประโยชน์มากเมื่อเพื่อนๆต้องการคุณภาพที่สูงที่สุด เช่นเดียวกับกฎอื่น ๆ กฎมีไว้แหกครับ ... เพื่อนๆสามารถใช้เทคนิคนี้ได้เป็นครั้งคราว ลองนำไปประยุกต์ใช้กันดูนะครับ

Happy mixing!

Youtube : Tong Apollo

Instagram : classabytongapollo

Facebook : สอนทำเพลงออนไลน์ Class A by Tong Apollo

TikTok : Class A by Tong Apollo

#สอนทำเพลงออนไลน์ #แต่งเสียงร้อง #classabytongapollo